„Stramer” Mikołaja Łozińskiego zrobił na mnie ogromne wrażenie. Bardzo czekałam na kontynuację losów żydowskiej rodziny, którzy zostają rodzieleni przez niemiecką okupację. To widok na potęgę III Rzeszy i jej zbrodniczy charakter. Opowiedziana przez Stramerów wrzuconych w tryby wielkiej historii. Polifonia i eksplorowana tematyka pozwala dojrzeć doktryny, władzę totalitarną, reżim i terror stosowany przez Hitlera i jego podwładnych. Widać mrówczą pracę autora w jak najrzetelniejszym ukazaniu historycznych realiów. Znalazłam tu także ukrywaną tożsamość, pragnienia i nadzieje, które mimo niesprzyjających okoliczności ogrzewają serca. Łoziński przygląda się codzienności Żydów, którzy z determinacją walczą o przetrwanie. Nie sposób powściągnąć emocji czytając o robinsonadzie postaci ubranej w piekną polszczyznę. Rozsiana po świecie podstawowa komórka społeczna pomimo wojennej zawieruchy nie traci człowieczeństwa. Łozińskiego cechuje elegancja intelektualna. Bawi się formą i perspektywami, to pozwala panoptykalnie spojrzeć na wiele frapujących zagadnień, znaleźć symbolikę, kolejne warstwy. W powieści karmiącej pierwotną wrażliwość na krzywdy nie tylko ukazuje do czego zdolny jest człowiek, aby się ochronić. Ale przede wszystkim jak wielką wartością jest rodzina.

W "Stramerze" Mikołaj Łoziński udowodnił, że potrafi zafundować swoim czytelnikom podróż w czasie. Autor ukazał świat, którego już nie ma, a zrobił to tak naturalnie i niewymuszenie, że nie sposób nie ulec tej magii. Dlaczego świat Stramerów zachwyca? Dlatego, że chociaż jest to saga rodzinna, daleko jej od banalnych, cukierkowych rozwiązań, a codzienność innej epoki – choć często szorstka i brutalna – staje się czytelnikom bliska i fascynująca. Kontynuacje powieści często okazują się nieudane, a w przypadku "Stramerów" opinie czytelników są więcej niż podzielone. Najczęstszym zarzutem z jakim się spotkałam jest to, że najnowsza powieść Mikołaja Łozińskiego nie ma w sobie już tej magii i uroku, co "Stramer". Nie zauważyłam natomiast, by ktokolwiek doszedł do wniosku, że owa “utrata uroku” idealnie koresponduje z fabułą powieści. W momencie, gdy znów spotykamy rodzinę Stramerów dawnego Tarnowa już nie ma, a przez Europę przetacza się wojenna zawierucha, która doprowadza do rozproszenia członków tytułowej rodziny. Już w "Stramerze" Mikołaj Łoziński traktował swoich bohaterów indywidualnie i pozwolił im opowiedzieć historię z własnej perspektywy. Podejrzewam, że dla wielu czytelników było to przystępne do momentu, w którym bohaterów łączyło miejsce akcji, czyli przede wszystkim Tarnów. W "Stramerach" zmiana obserwowanej postaci, oznacza nie tylko zmianę perspektywy, ale również zmianę miejsca i realiów, w których dany bohater żyje. Spotkałam się z opinią, że sposób narracji w "Stramerach" ma zbyt wiele wątków i jest nierówny, a moim zdaniem bardzo dobrze oddaje wojenny chaos. Zanim sięgnęłam po "Stramerów", postanowiłam odświeżyć sobie pierwszy tom sagi i z pełnym przekonaniem stwierdzam, że obie części pod względem językowym trzymają bardzo wysoki poziom. Chociaż w najnowszej powieści Łozińskiego całkowicie zmienia się dynamika, to obie stanowią jedną, spójną całość, a wszystkie elementy, które nadają inny rytm powieści wynikają z fabuły. W losach Stramerów mogłoby odnaleźć się wiele rodzin rozdzielonych przez wojny i wielką historię. Mikołaj Łoziński bardzo umiejętnie ukazał, jakie skutki niesie za sobą rozluźnienie więzów rodzinnych, rozłąka i różnice doświadczeń. Choć z historii rodu Stramerów przebija się nostalgia oraz poczucie bezpowrotnej straty, autorowi udało się uniknąć górnolotnego tonu i prostych rozwiązań. "Stramerów" polecam, ale jeśli od lektury pierwszej części sagi minęło już trochę czasu, lepiej będzie wrócić do początków tej historii i przeczytać obie powieści razem, żeby uniknąć wrażenia braku ciągłości.